25 juni 1983: Tegen kernenergie en kernafval
|
Zoeken
Uitkomsten
Uraniumverrijking en Kistemaker onder vuur
Op dinsdag de 18de oktober komt dagblad De Waarheid (het orgaan van de Communistische Partij Nederland) met onthullingen over het ‘A-bom-onderzoek’ in Amsterdam en het oorlogsverleden van prof. Kistemaker. Kistemaker leidt het ultra-centrifuge project in de gebouwen van de FOM (Fundamenteel Onderzoek der Materie) aan de Kruislaan in Amsterdam-Oost. Het ultra-centrifuge onderzoek naar verrijking van uranium zal (later) uitmonden in Urenco, een samenwerkingsverband tussen Groot-Brittannië, (West-) Duitsland en Nederland.
Kistemaker wordt in De Waarheid beticht tijdens de oorlog voor het duitse Cellastic te hebben gewerkt en nog steeds samen te werken met duitse (oud) nazi’s aan onderzoek (ontwikkeld in WOII) dat de grondstof (uranium-235) produceert voor de atoombom, ‘gewenst door de duitse revanchisten’
De dagen daarna zijn er in De Waarheid steeds ‘nieuwe’ onthullingen over de ‘duitse revanchisten die in Amsterdam aan hun atoombom werken’. Op het huis van Kistemaker en in de buurt van het laboratorium worden leuzen geschilderd en in de buurt folders uitgedeeld.
Op deze zaterdag de 22ste oktober begint op een tweetal pleinen in Amsterdam–Oost een eerste betoging naar het Nikhef (FOM) aan de Kruislaan. Honderden mensen nemen er aan deel. De politie grijpt in en neemt spandoeken en borden in beslag, maar ‘de vastberaden demonstranten wijken niet’, aldus De Waarheid.
Kistemaker en de Duitse A-bom
Na een week van nieuwe 'onthullingen' en koude oorlog retoriek in De Waarheid vindt er opnieuw een demonstratie van honderden mensen plaats naar het laboratorium aan de Kruislaan dat echter met prikkeldraad hermetisch afgesloten is.
Enkele dagen later geeft de CPN een brochure uit over het oorlogsverleden van Kistemaker en het onderzoek: "Kistemaker en de Duitse A-bom". De affaire en publicaties worden door de rest van de media vrijwel volledig doodgezwegen en afgedaan als 'communistische propaganda' in de hoogtijdagen van de Koude Oorlog. Pas later, in 1971, als het boek van Wim Klinkenberg verschijnt (De ultracentrifuge 1937-1970. Hitlers bom voor Strauss?), hoort het niet-communistische deel van Nederland over het (om het netjes te zeggen) onduidelijke oorlogsverleden van 'de vader van de Nederlandse kernenergie'.
"Stop A-bom-proeven aan de Kruislaan"
Tientallen 'Amsterdamse mannen en vrouwen, onder wie vele jongeren' besluiten 'spontaan' de drukke Swinkelstraat in Amsterdam-Oost te blokkeren. Het gebeurt tijdens de derde demonstratie tegen Kistemaker's plannen nu onder het motto: 'Geen hulp aan de Duitse Wehrmacht'. Automobilisten zijn boos, maar, aldus De Waarheid 'toen zij echter de aard van de stagnatie ontdekten, wijzigde hun oordeel'. Na een kwartier scanderen "Stopt A-bom-proeven aan de Kruislaan" wordt de blokkade opgeheven.
Voor een Atoomvrij Nederland
In Amsterdam demonstreren duizenden onder het motto: "Voor een Atoomvrij Nederland - Geen hulp aan Duitse Revanchisten." Het is het slot van de CPN campagne rond Prof. Kistemaker die bij FOM onderzoek doet naar het verrijken van uranium in samenwerking met (of in opdracht van?) Duitse bedrijven. Al een maand lang wordt Kistemaker fel op z'n huid gezeten door de CPN en enkele dagen daarvoor had hij gepoogd het fototoestel afhandig te maken van een fotograaf van het communistische dagblad De Waarheid.
Hoewel de CPN deze acties niet als verzet tegen kernenergie ziet, zijn ze dat natuurlijk wel en tonen goed de verbinding aan tussen het militaire en het civiele gebruik van kernenergie. Het vreemde is dat de CPN zich pas eind jaren zeventig principieel tegen kernenergie uitspreekt. Deze acties (en ook die tegen de kweekreactor Kalkar jaren later waarin de CPN ook erg actief was) zijn vooral gericht tegen het mogelijk worden van de Duitse atoombom, omdat Duitsland door verrijking en kweekreactoren de beschikking krijgt over de grondstoffen voor kernwapens.
Protesten bij lezing Kistemaker
In de omgeving van het Natuurkundig lab in Amsterdam is het onrustig als studenten een lezing van Kistemaker proberen te verhinderen. De toegangsdeur wordt geblokkeerd en later verschansen zo'n 25 studenten zich in de zaal waar de lezing gehouden moet worden. Als de politie binnendringt ontstaat er en schermutseling waarbij een agent zich in het ziekenhuis moet laten behandelen. Ook 's avonds hebben studenten "en opgeschoten jongelui", aldus de niet-kommunistische pers, "enige tijd voor de ingang samengeschoold."
ANVJ tegen ultracentrifuge en duitse atoombewapening
Het Algemeen Nederlands Jeugd Verbond de jongeren-afdeling van de Communistische Partij Nederland (CPN) heeft in de jaarlijkse Pinksteracties ook aandacht voor "het Kistemaker projekt": de verrijking van uranium door middel van ultracentrifuges. Niet lang daarvoor is besloten dat de proeffabriek in Almelo gebouwd moet worden. De ANVJ is bang voor het project want "het stelt de Westduitse revanchisten in staat om goedkoop aan atoomwapens te komen". Maar het hoofdthema van de activiteiten, die bestaan uit een estafette naar het Zuid-Limburgse Brunssum waar het NAVO-hoofdkwartier moet komen, en een aantal demonstraties verspreidt door Nederland, is de eis van een "onafhankelijke Nederlandse politiek". In de vergunning voor de demonstratie in Utrecht op zondag 25 mei, staat dat "uitsluitend de volgende leuzen mogen worden gebruikt". Dan volgt een lijst met 14 goedgekeurde leuzen, waaronder "Ultra-centrifuge niet in Duitse handen" en "Kistemaker bommenmaker".
Tegen Verdrag van Almelo
Ongeveer 50 mensen demonstreren in Almelo tegen uraniumverrijking en het net ondertekende Verdrag van Almelo, het samenwerkingsverband tussen Duitsland, Groot-Brittannie en Nederland. Dat verdrag moet leiden tot een industriele onderneming voor de fabricage van centrifuges en de bouw van ultracentrifuge uraniumverrijkingsfabrieken. De leden van de groep 'UC-Nee' lopen vanaf het stadscentrum de 5 km naar het terrein waar de fabriek gebouwd wordt.
Demonstratie ANVJ-Pinksterkamp UCN
Een voor die tijd zeer grote demonstratie op deze eerste Pinksterdag: 2500 mensen demonstreren in Almelo. De ANJV (Algemeen Nederlands Jeugd verbond) houdt haar jaarlijkse Pinksterkamp (16, 17 en 18 mei) dit jaar op een weiland niet ver van de bouwplaats en hoewel de locatie lang van te voren en toevallig gekozen is, is het ultracentrifuge-project een speerpunt, maar wel weer op de CPN-manier. De centrale leus van het weekend: Eenheid van de jongeren: tegen de Duitse atoombewapening; geen A-bom via Almelo. Er wordt gedemonstreerd tegen de deelname van West-Duitsland in Urenco en tegen de bouw van kerncentrales net over de grens in West-Duitsland (en tegen de Amerikaanse aanwezigheid in Vietnam). "Al met al", zo wordt in de Kampkrant A-Bomba(r)st nr. 2 verslag gedaan, "een geslaagde manifestatie, die een diepe indruk heeft gemaakt op de inwoners van Almelo".
Het jaar daarvoor waren er tijdens de ANVJ-Pinksteracties (toen niet in Almelo) ook al leuzen met dit thema te vinden, zoals "Ultra-centrifuge niet in Duitse handen" en "Kistemaker bommenmaker".
Tweedehands centrifuge voor UCN
Een aantal leden van 'Urania', een groep uit Almelo en omgeving die zeer kritisch staat ten opzichte van de bouw van de Ultracentrifuge fabriek (waar uranium verrijkt zal worden) gaat op bezoek bij de fabriek. Urania biedt een tweedehands centrifuge aan en legt uit dat als de fabriek gesloten wordt, ze daarmee altijd nog aardappelpuree of iets dergelijks kunnen maken.
Urania, opgericht in april 1970, is ongetwijfeld een van de eerste antikernenergie-groepen tegen UCN/Urenco. De groep stelt zich ten doel "service verlenen aan bestaande maatschappjjkritiese aktiegroepen in Twente, die met ons de noodzaak inzien van het humaniseren van de maatschappij".
Bomalarm in Twente
"Bomalarm in Twente" kopt de Twentsche Courant de volgende dag. Bij verschillende dagbladen in de regio komt een brief binnen waarop te lezen is dat er bommen zijn geplaatst bij Hollandse Signaal in Hengelo (wapenfabriek) en bij de verrijkingsfabriek in Almelo. De Duitse tekst: "Bomben sind heute gestellt bei Holland Signaal und UC Almelo. Bitte warnen sie die Arbeiter". De politie neemt het serieus, maar er wordt geen bom gevonden. De brief, gepost in Deventer, is ondertekend door de 'Werkgroep Industriële Guerilla' (WIG). WIG heeft zich voorgenomen "….een wig te drijven tussen de expansieactiviteiten van grote concerns indien deze grote gevaren inhouden voor het milieu." Op die dag is er een raadsvergadering in Almelo waarin een aantal partijen zich opstellen achter de eis van de actiegroep "Urania": openbaarmaking van veiligheidsrapporten en inzage in de vergunning voor de Nederlandse proefinstallatie. Openbaar worden de rapporten echter niet.