7-12 april 1987: ‘Tsjernomobiel’ toert rond
|
Zoeken: demonstratie, Amsterdam
Uitkomsten
- demonstratie:
- Het lopen van een (van te voren astgestelde) route
Uraniumverrijking en Kistemaker onder vuur
Op dinsdag de 18de oktober komt dagblad De Waarheid (het orgaan van de Communistische Partij Nederland) met onthullingen over het ‘A-bom-onderzoek’ in Amsterdam en het oorlogsverleden van prof. Kistemaker. Kistemaker leidt het ultra-centrifuge project in de gebouwen van de FOM (Fundamenteel Onderzoek der Materie) aan de Kruislaan in Amsterdam-Oost. Het ultra-centrifuge onderzoek naar verrijking van uranium zal (later) uitmonden in Urenco, een samenwerkingsverband tussen Groot-Brittannië, (West-) Duitsland en Nederland.
Kistemaker wordt in De Waarheid beticht tijdens de oorlog voor het duitse Cellastic te hebben gewerkt en nog steeds samen te werken met duitse (oud) nazi’s aan onderzoek (ontwikkeld in WOII) dat de grondstof (uranium-235) produceert voor de atoombom, ‘gewenst door de duitse revanchisten’
De dagen daarna zijn er in De Waarheid steeds ‘nieuwe’ onthullingen over de ‘duitse revanchisten die in Amsterdam aan hun atoombom werken’. Op het huis van Kistemaker en in de buurt van het laboratorium worden leuzen geschilderd en in de buurt folders uitgedeeld.
Op deze zaterdag de 22ste oktober begint op een tweetal pleinen in Amsterdam–Oost een eerste betoging naar het Nikhef (FOM) aan de Kruislaan. Honderden mensen nemen er aan deel. De politie grijpt in en neemt spandoeken en borden in beslag, maar ‘de vastberaden demonstranten wijken niet’, aldus De Waarheid.
Kistemaker en de Duitse A-bom
Na een week van nieuwe 'onthullingen' en koude oorlog retoriek in De Waarheid vindt er opnieuw een demonstratie van honderden mensen plaats naar het laboratorium aan de Kruislaan dat echter met prikkeldraad hermetisch afgesloten is.
Enkele dagen later geeft de CPN een brochure uit over het oorlogsverleden van Kistemaker en het onderzoek: "Kistemaker en de Duitse A-bom". De affaire en publicaties worden door de rest van de media vrijwel volledig doodgezwegen en afgedaan als 'communistische propaganda' in de hoogtijdagen van de Koude Oorlog. Pas later, in 1971, als het boek van Wim Klinkenberg verschijnt (De ultracentrifuge 1937-1970. Hitlers bom voor Strauss?), hoort het niet-communistische deel van Nederland over het (om het netjes te zeggen) onduidelijke oorlogsverleden van 'de vader van de Nederlandse kernenergie'.
Voor een Atoomvrij Nederland
In Amsterdam demonstreren duizenden onder het motto: "Voor een Atoomvrij Nederland - Geen hulp aan Duitse Revanchisten." Het is het slot van de CPN campagne rond Prof. Kistemaker die bij FOM onderzoek doet naar het verrijken van uranium in samenwerking met (of in opdracht van?) Duitse bedrijven. Al een maand lang wordt Kistemaker fel op z'n huid gezeten door de CPN en enkele dagen daarvoor had hij gepoogd het fototoestel afhandig te maken van een fotograaf van het communistische dagblad De Waarheid.
Hoewel de CPN deze acties niet als verzet tegen kernenergie ziet, zijn ze dat natuurlijk wel en tonen goed de verbinding aan tussen het militaire en het civiele gebruik van kernenergie. Het vreemde is dat de CPN zich pas eind jaren zeventig principieel tegen kernenergie uitspreekt. Deze acties (en ook die tegen de kweekreactor Kalkar jaren later waarin de CPN ook erg actief was) zijn vooral gericht tegen het mogelijk worden van de Duitse atoombom, omdat Duitsland door verrijking en kweekreactoren de beschikking krijgt over de grondstoffen voor kernwapens.
Tegen Kalkar en nieuwe kerncentrales
Een demonstratie tegen de bouw van nieuwe kerncentrales en tegen de bouw van de snelle kweekreactor in het West-Duitse Kalkar. Ongeveer 1000 mensen, voor een deel luguber uitgedost, nemen aan deze, in Amsterdam gehouden betoging, deel.
Demonstratie Watergraafsmeer tegen versneller
Ongeveer 100 mensen demonstreren bij het Instituut voor Kernfysisch Onderzoek (IKO-omgenoemd tot NIKHEF – Nationaal Instituut voor Kernfysica en Hoge Energie Fysica) aan de Oosterringdijk in Amsterdam. Aanleiding is het in gebruik nemen door het instituut van een 'lineaire versneller'. Er bestaat al een poos onrust over de plannen. De bewoners/sters vrezen dat hierdoor gevaar van radioactieve straling voor de omgeving ontstaat.
Er is als een soort bemiddelingspoging een rapport opgesteld over de veiligheid van de versneller en de straling die vrijkomt. Daaruit blijkt dat er best wat mis kan gaan, maar dat het personeel daarvan het eerst de gevolgen ondervindt en er dus geen reden voor grote bezorgdheid is. ARAG Watergraafsmeer (de Anti-RadioAktiviteits Groep) is niet onder de indruk van de conclusies. En gaat door met de acties. Zo zijn er ook leuzen geschilderd op de gebouwen. NIKHEF geeft toe dat meer dan de toegestane hoeveelheid straling opgelopen kan worden, maar “dan moet je wel het hele jaar in een tentje naast het hek gaan zitten”.
Wantrouwen en protest tegen NIKHEF
In Amsterdam-Oost is al enige tijd veel onrust over het Wetenschappelijk Centrum Watergraafsmeer waar ook het Nikhef gevestigd is; het Nationaal Instituut voor Kernfysica en Hoge Energie Fysica.
Aan de vooravond van de officiële opening op woensdag 20 mei, vindt op dinsdagavond opnieuw een demonstratie bij het Nikhef plaats. Het gaat deze keer vooral om de nieuwe deeltjesversneller. Bij de splijting van de atoomkernen die dan plaats vindt, komt straling vrij. Tien keer zoveel als in een kerncentrale, zegt de buurt en ver boven de toegestane norm van 150 millirem per jaar. Ook zijn ongelukken niet uit te sluiten en heeft het instituut al een geschiedenis van onzorgvuldigheid. Al eind jaren 50 zorgden artikelen over misvormde kikkers in een sloot vlak bij het terrein voor veel opschudding. Veel van de officiële feestelijkheden ter gelegenheid van de opening van enkele nieuwe onderdelen van het NIKHEF zijn in de week ervoor niet door gegaan omdat de politie “niet de gewenste orde, rust en ontspannen sfeer kan garanderen”. Een symposium op de UVA wordt verstoort wanneer er een verklaring wordt voorgelezen. Eerder die week wordt een symposium verstoort. Een blokkade en bezettingsactie, georganiseerd door de Amsterdamse Basisgroepen bij de officiële opening door Pais, de minister van Onderwijs en Wetenschappen, op 20 mei gaat niet door omdat de actie is uitgelekt en er volop ME aanwezig is.
Veel mensen bij demonstratie tegen dumpingen
Duizend mensen demonstreren in Amsterdam tegen de dumpingen. De opkomst is groot, gezien de korte voorbereidingstijd en minimale aankondiging. In tegenstelling tot de verwachtingen, een gezellige wandeling van de basisgroepen, wordt het een volwassen demonstratie met sprekers aan het eind.
Na de demonstratie gaan een aantal mensen naar Krasnapolsky, waar een verkiezingsbijeenkomst van het CDA plaats vindt. Er wordt gezongen: "Dump het CDA, dump de bijbel; geen atoomafval in zee!"
‘We willen lachende kinderen; geen stralende!’
Aktie Strohalm organiseert in aller haast naar aanleiding van Tsjernobyl een demonstratie manifestatie in Amsterdam. De demonstratie van het Museumplein naar de Dam gaat vooral per bakfiets en is gericht op de gevolgen van Tsjernobyl (straling) voor kleine kinderen en zwangere vrouwen. De vastgestelde normen voor toegestane blootstelling aan straling gaan uit van volwassen mannen; terwijl vrouwen en kleine kinderen veel gevoeliger zijn voor straling. Verder is er veel aandacht voor de gevolgen van uraniummijnbouw. De opkomst valt tegen, vooral door de gebrekkige communicatie óver en mobilisatie vóór de actie.
Gaat ABN AMRO in kernenergie?
Staatssecretaris van Milieu, Van Geel, op bezoek bij de in aanbouw zijnde Finse centrale Olkiluoto, zegt in De Telegraaf, dat de kans groot is dat er over 10 jaar een nieuwe kerncentrale in gebruik wordt genomen. Verrassender echter is dat hij zegt dat de ABN AMRO zich heeft opgeworpen als financier. En ook dat hij suggereert dat de centrale een vermogen van 1680 MW zal krijgen (bijna vier keer zoveel als de huidige kerncentrale in Borssele). Volgens Van Geel hebben hij en ABN in april over kernenergie gesproken en staat de bank op het punt in de financiering van kernenergie te stappen.
De ABN AMRO komt ’s middags al een beetje terug op het optimisme van Van Geel: “er is geen concreet project. Er kan dus niet gesproken worden over financiering. We kunnen niet investeren in luchtkastelen. Pas als een project concreet is, kijken we of er draagvlak is. Het woord is aan de politiek”, aldus een woordvoerder. Diezelfde middag zijn er al acties bij de bank: de ABN-wedstrijdzeilboot in de Amsterdamse haven wordt bezet door Greenpeace en bij het kantoor in de zelfde stad op het Leidseplein demonstreren 50 mensen. Overigens ligt de bouw in Finland al flink achter op schema en is er al een enorme kostenoverschrijding.
ABN AMRO: "Make markets work for nuclear?"
In Tuschinski in Amsterdam is de conferentie ‘Make Markets Work for Climate’, georganiseerd door ministerie van VROM in samenwerking met de Wereldbank, Shell en ABN AMRO. Kernenergie is een van de oplossingen die daar aangedragen wordt. Als het aan Groenink van ‘De Bank’ ligt komt er een positief advies over het onderzoek naar investeringen in kernenergie, dat de ABN Amro nu uitvoert.
Buiten is er een teach-in en wordt duidelijk dat de oplossing van het klimaatprobleem niet van het bedrijfsleven verwacht moet worden: ze zijn juist deel van het probleem. Er is een tentoonstelling over de rol van de Wereldbank die na afloop naar binnen wordt getracht te brengen. Politie en beveiliging verijdelen dit.